Δευτέρα 3 Φεβρουαρίου 2020

MANGA - Η Ιαπωνική δύναμη στα κόμικς!

Γράφει ο Σπύρος Ανδριανός

Το παρακάτω κείμενο αποτελεί την ομιλία μου στην εκδήλωση Ιαπωνία και Φαντασία που πραγματοποιήθηκε στις 30-1-20 στη Death Disco.

Σήμερα θα κάνουμε μαζί ένα μικρό ταξίδι-αναδρομή στην ιστορία των ιαπωνικών κόμικς ή όπως αλλιώς είναι γνωστά ως Μanga.




Manga είναι η ιαπωνική λέξη για τα κόμικς.Η ίδια λέξη χρησιμοποιείται στις χώρες της δύσης για τα κόμικς που παράγονται στην Ιαπωνία.Έχουν τις ρίζες τους σε παραδοσιακά ιαπωνικά είδη σχεδίου και ζωγραφικής,και επίσης έχουν επηρεαστεί από τα αμερικάνικα κόμικς από τα οποία πήραν τη σύγχρονη μορφή τους μεταπολεμικά.Η λέξη Manga δόθηκε αρχικά από τον καλλιτέχνη,ζωγράφο/ξυλογλύπτη Hokusai γύρο στα 1814 για να χαρακτηρίσει κυρίως τα κωμικά του έργα,ο οποίος χρησιμοποίησε τα δύο ιδεογράμματα(kanji) MAN(ακούσιος,χωρίς πρόθεση)και GA(εικόνα). Το οποίο μεταφράζεται και ως "αυθόρμητες εικόνες".Παράλληλα επειδή το ιδεόγραμμα man(ακούσιος)μπορεί να αποδοθεί και ως "ηθικά διεφθαρμένος"δεν χρησιμοποιούσαν τη λέξη αυτή για καιρό και στη θέση της χρησιμοποιούσαν τη λέξη Toba-e περίπου μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα.


Manga από τον Hokusai(19ος Αιώνας)


Φυσικά ο Hokusai δεν ήταν ο πρώτος που ζωγράφισε κωμικές εικόνες.Ήδη έργα που με αστείες εικόνες εξιστορούσαν ιστορίες της καθημερινότητας και όχι μόνο,υπήρχαν από το 12ο αιώνα με το όνομα Gi-Ka.Οι κοινωνικές αλλαγές στα τέλη του 18ου αιώνα και η οικονομική ανάπτυξη της μεσαίας τάξης εμπόρων και αστών,ευνόησαν την ανάπτυξη μίας καταναλωτικής κουλτούρας.Τη ξυλογλυπτική αντικατέστησε η έντυπη έκδοση με ιστορίες για ενήλικες(τα λεγόμενα Kibyoushi)με διάφορα θέματα είτε κωμωδία,είτε δράμα ή φανταστικό ακόμα και πορνογραφικό.


Manga από τον Ηokusai(19oς αιώνας)


Μετά την περίοδο Meiji τον 19 ο αιώνα η Ιαπωνία ανοίγει τις πύλες της και τη κουλτούρα της στη δύση,και για πρώτη φορά αρχίζει μία δυνατή επιρροή της δύσης στην ιαπωνική κουλτούρα,τεχνολογία ακόμα και τρόπου ζωής.Φυσικά σε αυτό το σημείο τα manga,ειδικά στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα αρχίζουν να επηρεάζονται από τα δυτικά κόμικς.Βέβαια την περίοδο εκείνη τα manga δεν είχαν ακόμα τη μορφή που πήραν αργότερα.Είχαν κωμικό περιεχόμενο,είτε ενημερωτικό ή ακόμα και προπαγανδιστικό,αλλά ήταν απλοϊκά τόσο στις ιστορίες,όσο και στην αισθητική τους και τεχνοτροπία τους.Εικόνες στατικές,χωρίς ιδιαίτερη προοπτική,τα πρόσωπα έκαναν την εμφάνιση τους  από δεξιά ή αριστερά σαν να έμπαιναν σε θεατρική σκηνή.Ουσιαστικά ο αναγνώστης ήταν θεατής μίας παράστασης θεάτρου ΝΟ.


Manga αρχές εικοστού αιώνα.


Η μεγάλη επανάσταση ήρθε όταν μετά το τέλος του 2ου Παγκοσμίου πολέμου ο Osamu Tezuka άρχισε να εκδίδει τα έργα του.Μέχρι τότε τα manga θεωρούνταν "παιδική διασκέδαση" ως επί το πλείστον,και πολλοί σταματούσαν να διαβάζουν όταν έφταναν στην εφηβεία.
Νew Treasure Island από Osamu Tezuka 1947
Ο Tezuka(ή όπως είναι πια γνωστός στους κύκλους των απανταχού otaku και φίλων της 9ης τέχνης ως Mangano Kamisama/Θεός των Manga)είχε μία διαφορετική άποψη για το τι ήθελε από τα manga τόσο ως αναγνώστης όσο και ως καλλιτέχνης(ένα αφιέρωμα στο έργο του Tezuka μπορείτε να βρείτε σε αυτό το άρθρο μου).Κατάλαβε σχετικά νωρίς ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα manga σαν μέσον πειθούς των ανθρώπων για να ενδιαφερθούν για ένα καλύτερο κόσμο.Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου και σε ηλικία μόλις 17 ετών,ο Tezuka θα δημοσιεύσει τη πρώτη του δουλειά με τίτλο Diary of Mā-chan (Maachan no Nikkichō)ενώ το 1947 θα κάνει τη πρώτη του μεγάλη επιτυχία με μία δική του διασκευή στο Νησί των Θησαυρών του  Robert Louis Stevenson,με τίτλο Shin Takarajima(New Treasure Island).Θα ακολουθήσουν πολλές ακόμα δουλειές του που θα εδραιώσουν το όνομα του,όπως τα Lost World - Zenseiki,Metropolis,Νext World και Atomu Taishi(Ambassador Atom)που ουσιαστικά πρόκειται για μία αρχική μορφή της μετέπειτα μεγάλης του επιτυχίας Tetsuwan Atomu(Astro Boy).



Ambassador Atom(Atomu Taishi)η πρώιμη μορφή του Astro Boy


Ο Tezuka θα εξελίξει ένα δυναμικό design,παρουσιάζοντας κοντινά πλάνα,γωνίες και κινηματογραφικές τεχνικές επηρεασμένες από το γαλλικό και γερμανικό κινηματογράφο της εποχής.Το νέο αυτό στυλ  θα ενθουσιάσει τους αναγνώστες που θα συνεχίσουν να διαβάζουν πια manga ακόμα και στην ενηλικίωση τους,και εκεί ακριβώς το φαινόμενο των manga θα φτάσει σε νέα επίπεδα.Η ιστορική στιγμή ήταν κατάλληλη για να ριζώσει η επανάσταση που έφερε ο Tezuka με τα έργα του,καθώς και οι υπόλοιποι mangaka που ακολούθησαν τα βήματα του.Οι καινοτομίες αυτές έγιναν δεκτές με ενθουσιασμό,και οι εκδοτικές εταιρείες διαπίστωσαν την τεράστια αποδοχή τους από το αναγνωστικό κοινό,που πλέον δεν είχε ηλικία ανάγνωσης για τα manga.


Manga προπαγανδιστικής θεματολογίας(δεκαετία '40)


Η μεγάλη όμως έκρηξη στη βιομηχανία των manga ήρθε με τη γέννηση της ιαπωνικής τηλεόρασης το 1954 όπου ο τρόπος ενημέρωσης και ψυχαγωγίας άλλαξε ριζικά.Μέχρι το 1959 κυκλοφόρησαν τα πρώτα περιοδικά που περιείχαν manga σχεδόν στις μισές τους σελίδες.Και φυσικά οι εκδότες βλέποντας τη προτίμηση του κοινού,συνεχώς αύξαναν τις σελίδες των κόμικ.Σύντομα το αναγνωστικό κοινό αναζήτησε και άλλη θεματολογία στα manga,και έτσι παρουσιάστηκαν και νέα είδη όπως τα Geki-ka με ενήλικο περιεχόμενο με κύριους εκπροσώπους τους Yoshiharu Tatsumi,Takao Saito(με το Golgo 13 που σας παρουσίασα εδώ)και Sapei Shirato,καθώς και ο ίδιος ο Tezuka(έχοντας ήδη παρουσιάσει από το 1954 ένα νέο είδος τα Shojo manga-για κορίτσια με το "Ribon no Kishi/Princess Knight)θα στραφεί με έργα του όπως τα Ayako,Barbara,Apollo's Song, Chikyū o Nomu(Swallowing the Earth)
Ode to Kirihito,MW(άρθρο μου εδώ)σε πιο ενήλικο κοινό με θέματα που αφορούν τη κοινωνία,το sex,τη θρησκεία,τη πολιτική δύναμη κ.α.


Κυκλοφορούν περιοδικά όπως τα ''Weekly Manga Action" και '' Monthly Big Comic"το 1967 και ένα χρόνο μετά το ''Shonen Jump"το οποίο μέχρι τις μέρες μας κυκλοφορεί και αποτελεί εκδοτικό φαινόμενο με το να πουλάει 7 εκατομμύρια αντίτυπα την εβδομάδα....Οι δημοφιλέστερες ιστορίες αυτών των περιοδικών κυκλοφορούν αργότερα σε συγκεντρωτικούς τόμους που ονομάζονται Tankobon.Eπίσης πολλές πετυχημένες σειρές manga,γίνονται κινούμενα σχέδια(Anime)και τούμπαλιν!!




Τα manga στην Ιαπωνία μπορούν να βρεθούν παντού σε κάθε γωνιά της.Στα περίπτερα,στα σουπερμάρκετ,ακόμα και σε μεγάλα βιβλιοπωλεία που αφιερώνουν ολόκληρους ορόφους για αυτά.Και διαβάζονται μετά μανίας παντού.
Αυτά τα μικρά(τις περισσότερες φορές)βιβλιαράκια με τις ασπρόμαυρες σελίδες,τυπωμένες σε φτηνό χαρτί,διαβάζονται μέσα στα τραίνα,στα λεωφορεία,στις καφετέριες,κάθε ώρα της ημέρας,πριν τη δουλειά,ή μετά το σχολείο,στο μεσημεριανό διάλειμμα,στο σπίτι μετά το δείπνο κ.τ.λ.Τα manga είναι αναπόσπαστο κομμάτι της κουλτούρας και καθημερινότητας στην Ιαπωνία.Ούτε τα δυτικά κόμικς(από τα οποία όπως είπα πριν επηρεάστηκαν τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια)δεν έχουν τόση μεγάλη απήχηση όσο τα manga στην Ιαπωνία.




Οι ιδιαιτερότητες των Manga δεν είναι και λίγες.Οι ήρωες/ηρωίδες τους έχουν ξεχωριστό συνήθως στυλ με τεράστια μάτια(όχι λόγο του κόμπλεξ που νιώθουν οι Ιάπωνες για τα μάτια τους όπως ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΑ πολλοί υποστηρίζουν για χρόνια)μικρό στόμα και μύτη,ατελείωτα πόδια,με παράξενα μαλλιά και πιο παράξενο χρώμα(μοβ,πράσινα,μπλε)διαθέτουν τις περισσότερες φορές δυνάμεις,μεγάλα όπλα και ατελείωτη ενέργεια.Μπορεί οι ιστορίες τους να διαδραματίζονται στο παρόν,στο μέλλον ή ακόμα και στο παρελθόν ή σε φανταστικούς κόσμους.Σαν θεματολογία τα manga χωρίζονται σε κατηγορίες.Έχουμε τα Shojo manga που όπως ανέφερα έχουν κοριτσίστικο περιεχόμενο,τα shonen για αγόρια,τα Geki-ka με ενήλικο περιεχόμενο και τα Hentai με αποκλειστικά πορνογραφικό περιεχόμενο.Τα mecha με τα τεράστια ρομπότ(όπως τo Rahxephon που παρουσίασα εδώ)τα Yaoi(με ομοφυλοφιλικούς έρωτες μεταξύ ανδρών)και τα Yuri(με ομοφυλοφιλικούς έρωτες μεταξύ γυναικών)και φυσικά δεν λείπουν εκείνα με fantasy,sci-fi και ιστορικό περιεχόμενο.


Captain Harlock του Leiji Matsumoto




Από τα manga έχουν εμπνευστεί πολλοί ζωγράφοι και καλλιτέχνες ανα εποχές(όπως Monet,Van Gogh,Toulouse-Laudec κ.α.)αλλά φυσικά και μεταγενέστεροι σχεδιαστές και κομίστες έχουν επηρεαστεί από την αισθητική των Manga όπως ο Frank Miller που με δουλειές όπως το Ronin(σας το παρουσίασα εδώ)και Elektra Lives Again,έδειξε το πόσο μεγάλη επιρροή άσκησαν επάνω του τα manga,που μολονότι δεν ήξερε τη γλώσσα,μπορούσε να τα διαβάζει και να καταλαβαίνει περίπου την ιστορία,αφού τα σκίτσα τους βασίζονταν κυρίως στις κινήσεις και όχι στα λόγια.

Kazure Okami(Lone Wolf and Cub) 1970 -Ένα manga που επηρέασε τον Frank Miller.


Στις αρχές της δεκαετίας του '90 πολλοί Αμερικανοί και Ευρωπαίοι κομίστες(Joe Madureira,Humberto Ramos,Varanda/Valton)μετέφεραν μία manga τεχνοτροπία στο σχέδιο τους,στα δυτικά κόμικ είτε τα αμερικάνικα είτε τα Γαλλοβελγικά BD.Επίσης Ιάπωνες καλλιτέχνες και mangaka έχουν δουλέψει και σχεδιάσει αμερικάνικα κόμικ όπως π.χ. ο Kia Asamiya στους X-MEN.


Tα manga επίσης διαφέρουν σε σχέση με τα δυτικά κόμικ και στον αριθμό των σελίδων τους(τα περισσότερα μοιάζουν σαν τούβλα ή τηλεφωνικό κατάλογο με 300-500 ή περισσότερες σελίδες)όσο και τον τρόπο με τον οποίο διαβάζονται(από δεξιά στα αριστερά)και μάλιστα στις πρώτες αμερικάνικες εκδόσεις τους τα τύπωναν ανάποδα σαν να έβαζες την original σελίδα σε καθρέπτη.Αυτό όμως δημιουργούσε πρόβλημα και στους μεταφραστές αλλά και στους δημιουργούς που ένιωθαν ότι αλλοιωνόταν το έργο τους.

Σήμερα σε δύσκολες εποχές-ειδικά εκδοτικά-καθώς και με την επέλαση της ψηφιακής εποχής,που όλα δείχνουν ότι κάποια στιγμή θα αντικαταστήσει ίσως τη χάρτινη έκδοση(κάτι που προσωπικά δεν θέλω ούτε να το σκέφτομαι και το απεύχομαι)τα Manga εξακολουθούν να διαβάζονται και να αγοράζονται μετά μανίας.Η Ιαπωνία αποτελεί υπερδύναμη των κόμικς σε παγκόσμιο επίπεδο.Έχοντας ξεπεράσει τις αντίστοιχες βιομηχανίες των κόμικ της Αμερικής,της Ιταλίας και Γαλλίας/Βελγίου κυρίως.Και κυρίως έχουν εισχωρήσει και στον τρόπο σχεδιασμού και των δικών τους κόμικς(π.χ. διασταύρωση Manga&BD - La Nouvelle Μanga)ή των αμερικάνικων από τα οποία κάποτε πήραν τη μεταγενέστερη μορφή τους.Σίγουρα τα Manga θα εξακολουθούν να μας κρατάνε συντροφιά και να μας ψυχαγωγούν για πάρα πολλά χρόνια ακόμα.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου