JACK KIRBY - O Bασιλιάς των κόμικς!

 Γράφει ο Σπύρος Ανδριανός

''I felt the comics grew because they became the common man's literature, the common man's art, the common man's publishing..." - Jack "The King" Kirby

Όπως ανά τους αιώνες υπήρξαν και εξακολουθούν να υπάρχουν βασιλιάδες και βασίλισσες σε διάφορες χώρες, έτσι υπάρχουν και μέσα στις τέχνες..O Elvis Priesley ήταν ο βασιλιάς του Ροκ εντ Ρολ ,η Agatha Christie η βασίλισσα του εγκλήματος της αστυνομικής λογοτεχνίας…Έτσι όταν μιλάμε για τα κόμικς, αναμφισβήτητος βασιλιάς τους είναι φυσικά ο Jack Kirby.

Γεννημένος ως Jacob Kurtzberg το 1917 στη Νέα Υόρκη,από μετανάστες γονείς Αυστριο-Εβραικής καταγωγής, ο Kirby από πολύ μικρή ηλικία άρχισε να σχεδιάζει επηρεασμένος από τα κόμικς δημιουργών όπως οι Milton Cannif,Alex Raymond,Hal Foster strips των οποίων διάβαζε στις σελίδες των εφημερίδων. Πνεύμα ανήσυχο και ανυπότακτο, εγκατέλειψε και απορρίφθηκε από διάφορες σχολές(Educational Alliance,Pratt Institute),που πίστευε ότι ήθελαν να τον βάλουν σε ένα “δημιουργικό καλούπι”… Ολόκληρη η ζωή του στα πρώτα του χρόνια ήταν μία διαρκής περιπέτεια μεγαλωμένος σαν παιδί μεταναστών στο  Lower East Side της Νέας Υόρκης, μέσα στις δυσκολίες, τη φτώχεια, τις συμμορίες.. Από νωρίς ο μικρός Jacob έμαθε να αγωνίζεται και να πολεμά όπως ακριβώς και οι υπερήρωες που δημιούργησε αργότερα. Έζησε σαν ενήλικος πλέον το πόλεμο και τα δεινά του φασισμού και του ναζισμού κάτι που αποτυπώθηκε στις δημιουργίες των περίφημων “κακών” του στα κόμικς όπως του Red Skull,του Doctor Doom ή του Darkseid...

Mετά από ένα σύντομο πέρασμα του από τη Lincoln Newspaper Syndicate(δημιουργούσε γελοιογραφίες με το ψευδώνυμο Jack Curtiss)καθώς και από τα studio Fleischer(τη διετία ’35-37),ο Kirby στράφηκε ολοκληρωτικά στα comics,δουλεύοντας για την εταιρεία Eisner&Iger πάνω σε κόμικ διαφορετικής θεματολογίας(Περιπέτειας, Γουέστερν, Κωμικά) χρησιμοποιώντας διάφορα ψευδώνυμα όπως Curt Davis,Fred Sande,Ted Gray κ.α.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’40 ο Kurtzberg αλλάζει το όνομα του σε Jack Kirby(του θύμιζε τον αγαπημένο του ηθοποιό Jack Cagney)και «μετακομίζει» στη Fox Feature Syndicate όπου καθοριστική θα είναι η γνωριμία του με τον δημιουργό Joe Simon με τον οποίο θα γίνουν φίλοι και συνεργάτες για πολλά χρόνια δημιουργώντας τον θρυλικό Captain America(για την Timely comics-τη μετέπειτα Marvel)και αργότερα για λογαριασμό της National Comics(μετέπειτα DC)Manhunter,Boy Comandos,Newsboy Legion κ.τ.λ. Μετά το τέλος του πολέμου το δημιουργικό δίδυμο θα δουλέψει για τη Harvey Comics δημιουργώντας νέους χαρακτήρες(Stuntman,3D Man,Boys Ranch)καθώς και θα εισάγουν- επηρεασμένοι από αντίστοιχα περιοδικά όπως το True Story -ένα νέο είδος στα κόμικς εκείνα με ρομαντικό/αισθηματικό περιεχόμενο με τη κυκλοφορία του Young Romace τον Οκτώβριο του 1947,γνωρίζοντας απρόσμενη επιτυχία.

''I feel my characters are valid, my characters are people, my characters have hope. Hope is the thing that'll take us through...'' - Jack "The King" Kirby

Oι Kirby και Simon έκαναν μία προσπάθεια να δημιουργήσουν τη δική τους εταιρεία, την Mainline Publications,το 1954 με την οποία έβγαλαν 4 τίτλους κόμικ (ένα πολεμικό, ένα western,ένα romance και ένα police crime που γνώριζαν επιτυχία και σε άλλες εκδοτικές)η οποία έκλεισε μέσα σε ένα χρόνο περίπου, ο Simon θα αποφασίσει να δουλέψει στη διαφήμιση ενώ ο Kirby θα ξαναγυρίσει πίσω στην Timely που εκείνη την εποχή ονομαζόταν Atlas,αλλά παράλληλα θα κάνει και δουλειές για τη National comics-όπου θα δημιουργήσει και τους Challengers of the Unknown το 1957-καθώς και στις ιστορίες του Green Arrow.Εξαιτίας διαφωνιών του με τον τότε editor Jack Schiff,o Kirby θα αρχίζει να δουλεύει αποκλειστικά για την Atlas.Αρχίζει τη συνεργασία του με τον Stan Lee που είχε γνωρίσει όταν δούλευε στην Timely αρχές δεκαετίας του ’40,σε τίτλους sci-fi και monsters όπως τα Τales of Suspense,Tales to Astonish,Amazing Adventures,Strange Tales κ.α.

Το μεγάλο βήμα θα γίνει όταν τα κόμικ με υπερήρωες που είχαν εκλείψει τη δεκαετία του ’50(με τη γνωστή επίσης ιστορία του κώδικα δεοντολογίας των κόμικ) αρχίζουν να αποκτούν ξανά δημοσιότητα και πωλήσεις. Τότε είναι που ο Kirby μαζί με τον Lee θα δημιουργήσουν ένα ολόκληρο σύμπαν ηρώων για την εταιρεία που σύντομα ονομάζεται Marvel Comics,ειδικά μετά την πρώτη τους κοινή δημιουργία το Fantastic Four #1 που κυκλοφορεί το Νοέμβριο του 1961.

Θα σχεδιάσει τα 102 τεύχη του τίτλου (μέχρι το Σεπτέμβριο του 1970)δημιουργώντας μαζί με το Lee ένα πραγματικό ρεκόρ, όπου ένα δημιουργικό δίδυμο παραμένει για τόσα τεύχη σε έναν τίτλο. Μέσα σε μία δεκαετία και συνδημιουργώντας με τον Lee έναν σωρό ήρωες(Hulk,Thor,Avengers,X-men,Inhumans,Black Panther,Silver Surfer κ.α.)παραδίδοντας τις πιο κλασικές ιστορίες της Marvel και ολόκληρης της Silver Age εποχής των κόμικ, όπως ονομάστηκαν εκείνα τα χρόνια μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’70.Στους περισσότερους τίτλους ο Kirby θα είναι ο σχεδιαστής, ενώ θα εκπαιδεύσει και άλλους σχεδιαστές  μέσω layouts να σχεδιάζουν βάσει αυτών. Το στυλ του θα αποτελέσει την ταυτότητα της εταιρείας, αλλά φυσικά ο ίδιος θα συνεχίσει να εξελίσσει συνεχώς το δικό του με νέες τεχνικές και καινοτομίες.

 Στις αρχές της δεκαετίας του 1970, ο Kirby ένιωθε όλο και περισσότερο δυσαρεστημένος με τη σχέση εργασίας του με τη Marvel. Πληρωνόταν πολύ καλύτερα από πριν, κερδίζοντας περίπου 35.000 δολάρια ετησίως. Ωστόσο, ένιωθε ότι δεν του δόθηκε επαρκής πίστωση για τις δικές του δημιουργίες, ότι ο Lee καρπώνονταν σε βάρος του περισσότερο την επιτυχία, ότι οι συνεισφορές του στο plot(δράση)δεν αναγνωρίζονταν όσο έπρεπε και ότι ο Marvel κέρδιζε πολύ περισσότερα χρήματα από χαρακτήρες που είχε δημιουργήσει. Αρχές δεκαετίας του ’70 ,ο Kirby αποφασίζει να φύγει από τη Marvel. Θα προσληφθεί από την DC Comics, ως αποτέλεσμα συμφωνίας με τον Διευθυντή τότε σύνταξης Carmine Infantino.

 

Εκεί γνωρίζοντας μεγαλύτερη καλλιτεχνική ελευθερία θα δημιουργήσει πληθώρα χαρακτήρων όπως οι Mister Miracle,Demon,Omac,μια καινούργια εκδοχή του Sandman,Kamandi και φυσικά τους New Gods(concept που υπήρχε στο μυαλό του από την εποχή που σχεδίαζε το Thor της Marvel)που μαζί με τους Forever People αποτέλεσαν το λεγόμενο Forth World concept του Kirby.Δημιουργίες που υπάρχουν ακόμα και σήμερα στο σύμπαν της εταιρείας και συχνά πυκνά καθορίζουν τις εξελίξεις στους διάφορους τίτλους της.

Θα ξαναγυρίσει για μία τελευταία φορά στη Marvel το 1975 και για μία ακόμα φορά ο Βασιλιάς θα δημιουργήσει και πάλι καινούργιους χαρακτήρες(Eternals/το concept των New Gods,Devil Dinosaur,Machine Man)αλλά αναλαμβάνει και τα "μεγαλύτερα" παιδιά του Captain America και Black Panther.Σε όλους αυτούς τους τίτλους θα είναι ένα one man show αφού εκτός από σχεδιαστής θα είναι και σεναριογράφος αλλά και editor.Θα ξαναφύγει και πάλι από την εταιρεία δεχόμενος μία πρόταση από την εταιρεία Hanna-Barbera και θα δουλέψει στον τομέα του κινουμένου σχεδίου σε τηλεοπτικές σειρές όπως το "Thundarr the Barbarian" και το "The Centurions".Επίσης στα New Fantastic Four(με σενάρια του Lee),καθώς και στη ταινία επιστημονικής φαντασίας της Disney The Black Hole,όπου θα σχεδιάσει τη κομικσική μορφή της.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’80 θα δουλέψει στην ανεξάρτητη εταιρεία Pacific comics,μία από τις πρώτες προσπάθειες του να έχουν οι δημιουργοί τα copyright των δημιουργιών τους,και εκεί θα δημιουργήσει τα  "Captain Victory and the Galactic Rangers"(ουσιαστικά μία άτυπη συνέχεια των New Gods)και Silver Star.Επίσης θα σχεδιάσει τα πρώτα τεύχη του Destroyer Duck του Steve Gerber,υποστηρίζοντας τον στο δικαστικό αγώνα που είχε ενάντια στη Marvel για τα δικαιώματα του Howard the Duck..Ο ίδιος ο Kirby θα δώσει αγώνα  για τα δικαιώματα ιδιοκτησίας των αρχικών του σελίδων, με στελέχη της Marvel.Παρόλα αυτά δε θα σταματήσει ούτε στιγμή να είναι παραγωγικός και έτοιμος πάντα να προσφέρει ανεξάντλητα καινούργιες ιδέες και δημιουργίες. Όπως το είχε θέσει και ο ίδιος : «Το κοινό είναι πάντα εκεί και το κόμικ δεν έχει ακόμη αξιοποιήσει πλήρως τις δυνατότητές του».

 Για την Topps Comics , που ιδρύθηκε το 1993, ο Kirby διατήρησε την κυριότητα των δικών του  χαρακτήρων που χρησιμοποιούνται σε πολλές σειρές από αυτό που η εταιρεία ονόμασε " The Kirbyverse ". Αυτοί οι χαρακτήρες και οι τίτλοι προέρχονταν κυρίως από σχέδια και δημιουργίες που είχε κρατήσει ο Kirby στα αρχεία του, ορισμένοι προορίζονταν αρχικά για τίτλους στην Pacific Comics, και στη συνέχεια αδειοδοτήθηκαν στην Topps για αυτό που αποτέλεσε το λεγόμενο " Jack Kirby's Secret City Saga ".

Για τη προσφορά του Jack Kirby στο χώρο της 9^ης τέχνης και στον πολιτισμό ίσως να μην με έφτανε ολόκληρο το περιοδικό για να γράψω. Τα κόμικς του ξεχειλίζουν από δράση, δυναμισμό,και περιπέτεια…Έχοντας δουλέψει από νεαρή ηλικία στο χώρο των κινουμένων σχεδίων, ήξερε να σχεδιάζει χαρακτήρες που «έσφυζαν» από υπερκινητικότητα και ζωή. Και οι σκηνές δράσης στα panel του είχαν μία κινηματογραφική οπτική η οποία μελετήθηκε και χρησιμοποιήθηκε και από άλλους σχεδιαστές μεταγενέστερους και μη, όπως τους Jim Steranko,George Perez,Neal Adams και πολλούς άλλους. Χρησιμοποίησε τεχνικές όπως το κολάζ, που μέχρι τότε δεν είχε σκεφτεί να κάνει κανείς στα mainstream υπερηρωικά κόμικ. 

Επίσης σήμα κατατεθέν του που αντιγράφτηκε/χρησιμοποιήθηκε από πολλούς σχεδιαστές είναι και τα λεγόμενα Kirby dots/Kirby Krackle, η καλλιτεχνική σύμβαση του Kirby για την απεικόνιση της επίδρασης της ενέργειας. Άλλος ένας θαυμαστής της δουλειάς του Kirby,ο σχεδιαστής Walter Simonson θα πει για τον βασιλιά «Ήταν πολύ πιο πέρα ​​από αυτό που έκανε κανένας άλλος εκείνη την εποχή.. Τίποτα άλλο δεν φαινόταν τόσο ενδιαφέρον» και θεωρεί την τέχνη του Kirby ότι ήταν «πάντα δραματική, πάντα γεμάτη σπινθήρα, γεμάτη ενέργεια». Ηγήθηκε του κινήματος για να έχουν οι δημιουργοί τα copyright των χαρακτήρων τους. Άλλωστε και ο ίδιος μέχρι το τέλος της ζωής του αγωνίζονταν για αυτό…

 Ήταν ίσως ο μεγαλύτερος  καλλιτέχνης/σχεδιαστής στη δεκαετία του '60 και ηγήθηκε του κινήματος για την αναζωογόνηση των υπερήρωων και των οπτικών τους. Έσπασε όλες τις συμβάσεις για το τότε είδος του υπερήρωα όπως παρουσιαζόταν μέχρι τότε(δεκαετία του ’60)κατακρεουργημένος από το κώδικα δεοντολογίας, και ηγήθηκε του υπερήρωα όπως γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Υπερήρωας μπορούσε να είναι ένα τέρας που είχε γεννηθεί από την απειλή της ραδιενέργειας ή τις κοσμικές ακτίνες, ή ένας Θεός που ζούσε σε ένα βασίλειο έτη φωτός από τη Γη.. Συνδύασε πετυχημένα μεταξύ τους στοιχεία μυθολογίας και επιστημονικής φαντασίας όπου το ένα αλληλοσυμπληρώνει το άλλο.. Εάν έχετε διαβάσει ένα κόμικ με υπερήρωα όλες τις επόμενες δεκαετίες που ακολούθησαν, σίγουρα θα έχει πάνω του σχεδιαστικά το σημάδι του Jack Kirby, αποδεικνύοντας ότι ακόμα ίσως και η  έλλειψη τεχνικής αριστείας ενός σχεδιαστή μπορεί πάντα να καλυφθεί με το πάθος και την ενέργεια στη δουλειά τους. Κάτι του οποίου ο Kirby ήταν ο απόλυτος μάστορας.

 

Επίσης αξιοσημείωτη ήταν η ταχύτητα με την οποία δούλευε χωρίς όμως να στερεί σε τίποτα τη ποιότητα της δουλειάς του. Μπορούσε να εργάζεται για 10 -12 ώρες την ημέρα και να βγάζει 4-5 σελίδες την ημέρα όταν άλλοι σχεδιαστές ήθελαν μία βδομάδα για τις ίδιες ή λιγότερες σελίδες. Επίσης όπως και ο Ιάπωνας συνάδελφός του Osamu Tezuka(που σας παρουσίασα στο Epifany #1)ο Kirby δούλεψε σε διαφορετικά είδη κόμικ (western,sci-fi,crime,adventure,horror)αλλά και δημιούργησε και νέα είδη όπως είδαμε όπως τα romace.Η δουλειά και οι αστείρευτες ιδέες του Kirby ενέπνευσαν και χρησιμοποιήθηκαν και σε άλλες μορφές τέχνης εκτός από εκείνη των κόμικς. Αν νομίζετε ότι το Star Wars δεν είναι κατά 90% η ιστορία των New Gods (Darth Vader/Darkseid,Luke Skywalker/Orion) ξανασκεφτείτε το!!Πόσοι μεταγενέστεροι σχεδιαστές δεν έχουν επηρεαστεί από το έργο του και αυτό φαίνεται και στις δικές τους δουλειές;;Barry Windsor-Smith,Erik Larsen,Walter Simonson,Ron Frenz,Jim Steranko και τόσοι πολλοί άλλοι..Ο Kirby πέρα από ικανότατος σχεδιαστής ήταν ένας καινοτόμος καλλιτέχνης, ένας σύγχρονος Αίσωπος που δημιούργησε τους δικούς του μύθους για τις επόμενες γενιές.

 

Στις 6 Φεβρουαρίου 1994, ο Βασιλιάς θα πεθάνει σε ηλικία 76 ετών από καρδιακή ανεπάρκεια στο σπίτι του στο Thousand Oaks της Καλιφόρνια . Θάφτηκε στο Valley Oaks Memorial Park στο Westlake Village, της Καλιφόρνια. Η οικογένεια Kirby προσπάθησε επανειλημμένα να διεκδικήσει μερική ιδιοκτησία των δημιουργιών του Jack Kirby από τη Marvel, αν και οι νομικές προσπάθειές τους μέχρι στιγμής δεν ήταν επιτυχημένες..

Ο Will Eisner κάποτε είχε πει για εκείνον ότι “το κόμικ περιπέτειας δημιουργήθηκε για τον Jack Kirby”και πόσο δίκιο είχε…Ίσως το πιο σωστό να ήταν ότι τα κόμικ τα ίδια είναι ο Jack Kirby..Θα είναι για πάντα ο αδιαφιλονίκητος και μοναδικός Βασιλιάς τους.

 To κείμενο αφιέρωμα μου στο Βασιλιά Kirby θα το βρείτε και στο τρίτο τεύχος του περιοδικού Epifany comics  που κυκλοφορεί! Αναζητήστε το!!